ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΖΙΤΣΑΣ

Την έντονη αντίδραση της αντιπολίτευσης στο Δήμο Ζίτσας προκάλεσε η προ ημερών αναφορά του Δ. Ρογκότη περισσότερα ΕΔΩ

ΧΑΡΑΤΣΙ ΔΕΗ

Μετά από μια αποτελεσματική παρέμβαση της παράταξης «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ» το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Ζίτσας αποφάσισε Πιέστε ΕΔΩ

ΜΟΝΗ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ ΖΙΤΣΑΣ

Φωτογραφίες από το μοναστήρι του Προφήτη Ηλιού Ζίτσας।(αρχείο Ντίνου Κοσμά)

ΜΟΝΗ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ ΖΙΤΣΑΣ

Το μοναστήρι του Αϊλιά της Ζίτσας είναι χτισμένο στην κορυφή του ομώνυμου λόφου που υψώνεται πάνω από την κωμόπολη. Ο λόφος αυτός έχει υψόμετρο 780 μέτρα και τα παλιά χρόνια ήταν κατάφυτος από πελώριες αιωνόβιες βελανιδιές, μερικές από τις οποίες σώζονται και σήμερα. Απ’ την κορυφή του η θέα είναι περίβλεπτη και θελκτική ώστε ο Λόρδος Βύρων που επισκέφτηκε το μοναστήρι το έτος 1809 κι έμεινε δυο μέρες σ’ αυτό στις 12 και 13 Οκτωβρίου, καταμαγεύτηκε απ’ αυτή κι αφιέρωσε στο βιβλίο του «Ταξίδι του Χάρολδ» τον εξής υπέροχο ύμνο :

«Ω Μοναστήρι της Ζίτσας! Ευτυχές και ιερόν άσυλον. Φθάσαντες στην υψηλή και κατάσκιο κορφή σου φέρομεν τα βλέμματά μας κάτω υπό τα πόδια μας, υπεράνω των κεφαλιών μας! Τι ποικιλία χρωμάτων αντάξια της Ίριδας! …..

Αλλά και άλλοι πολλοί επίσημοι ξένοι, όπως ο αυτοκράτορας του Μεξικού Μαξιμιαλιανός που επισκέφτηκε το μοναστήρι έμεινε κατάπληκτος από τη μαγευτική τοποθεσία του λόφου κι εξέφρασε το θαυμασμό του γι’ αυτόν. Έγραψε μάλιστα στον τοίχο του δωματίου του μοναστηριού στο οποίο φιλοξενήθηκε τα παρακάτω λόγια : «Ω Ζίτσα ευτυχής όποιος είδε τας φυσικάς σου καλλονάς, ευτυχέστερος όποιος δύναται ν’ απολαμβάνει τα θέλγητρά σου, αι μαγευτικαί σου θέσεις φέρουν στη σκέψη του ανθρώπου την ύπαρξη του Πλάστου».

Το μοναστήρι σύμφωνα με πληροφορίες μεταφέρθηκε από τον αντικρινό λόφο του Αϊλιά στη σημερινή του θέση το 1598 και σαν κτήτοράς του αναγράφεται στην εντοιχισμένη πάνω απ΄ την είσοδο της εκκλησίας πλάκα ένας ιερομόναχος Αθανάσιος «ΕΠΙ ΕΤΟΥΣ SΡΣΤ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ». Η χρονολογία αυτή είναι από κτίσεως κόσμου = 7106). Το μοναστήρι από την εποχή αυτή και στη συνέχεια έφτασε σε μεγάλη οικονομική ακμή κι απόχτησε πάρα πολλά κτήματα αγροτικά και αστικά. Οι κτιριακές του εγκαταστάσεις ήταν τεράστιες. Στη μέση ήταν η εκκλησία στο όνομα του Προφήτη Ηλία, η οποία σώζεται και σήμερα , είναι θολωτή κι αγιογραφημένη. Πάνω από την πόρτα που επικοινωνεί με το νάρθηκα μια επιγραφή φανερώνει πως «η Μονή ιστορήθη το 1658 αρχιερατεύοντας του Μητροπολίτου Ιωαννίνων Καλλίνικου μηνί Οκτωβρίου». Οι αγιογραφίες της είναι εξαιρετικές και δείχνει ότι ο ζωγράφος είχε αρκετή φαντασία και τέχνη σπάνια και ζηλευτή. Δυστυχώς πολλών αγίων τα μάτια είναι λογχισμένα. Το βανδαλισμό τον έκαναν Τούρκοι στρατιώτες , απομεινάδια από ένα τούρκικο Σώμα στρατού που διασώθηκαν ύστερα από την πανωλεθρία που έπαθαν στη ΒΔ Μακεδονία από Σέρβους στον πόλεμο του 1912 κι έφτασαν εδώ πανικόβλητα και πεινασμένα, όπου και ξεχείμασαν στο Μοναστήρι και σε διάφορα άλλα σπίτια της Ζίτσας και της Πρωτόπαππας.

Σε αρκετή απόσταση από την εκκλησία ήταν χτισμένα τα κελιά, περισσότερα από τριάντα, που την πλαισίωναν σε σχήμα Πι. Το κτιριακό αυτό συγκρότημα ήταν διώροφο. Στο ισόγειο ήταν οι αποθήκες ( τα κελάρια όπως τα έλεγαν), τα θολωτά υπόγεια για τα κρασιά, οι κρυψώνες, οι ξυλαποθήκες και οι στάβλοι των φορτηγών ζώων. Στο απάνω πάτωμα ήταν αραδιασμένα τα κελιά που μπροστά τους είχαν μια ευρύχωρη κι απέραντη κρεβάτα από τη μια άκρη ως την άλλη, δυο δε σκάλες εξωτερικές πέτρινες σε αρκετή απόσταση η μία από την άλλη, εξυπηρετούσαν το ανεβοκατέβασμα.

Στα κελιά έμενε ο ηγούμενος, 3-4 βοηθοί καλόγεροι, ο παππάς του μοναστηριού, το λοιπό προσωπικό (μάγειρας και βοηθός του, δυο κοπέλια, ο κελαρτζής (αποθηκάριος), οι περαστικοί που εύρισκαν εδώ άσυλο και ξημέρωναν και οι επίσημοι επισκέπτες που τα κελιά γι’ αυτούς ξεχώριζαν σε περιποίηση.

Το μοναστήρι μετά το 1862 όταν έχασε πηγές εσόδων που προέρχονταν από τα Μετόχια που διατηρούσε στη Ρουμανία κ.α και από κακή διοίκηση άρχισε να πέφτει σε παρακμή. Το προσωπικό σιγά σιγά έφυγε και μόνο ένας παπάς μ’ έναν υπάλληλο έμειναν που συντηρούταν από τα λίγα γεώμηλα που εξακολουθούσαν να τους δίνουν οι ευσυνείδητοι μόνο από τους καλλιεργητές κι από τα μικρά ενοίκια που εισέπρατταν από τα κτήματα του μοναστηριού στα Γιάννενα. Στο τέλος έμεινε μόνο ο υπάλληλος που ονομάζονταν Δημήτριος Πανταζάκος ,ο «Μπασιαμήτρος» όπως τον έλεγαν στη Ζίτσα. Μετά τον ηρωικό θάνατο του Μπασιαμήτρου το μοναστήρι ορφάνεψε. Κανένας ιερομόναχος ή καλόγερος δεν ανέλαβε τη διοίκησή του. Η κοινότητα Ζίτσας διόρισε ένα λαϊκό Ζιτσιώτη για φύλακά του κι επειδή κι αυτή βρισκόταν σε οικονομική αδυναμία δεν μπόρεσε να προβεί σε καμία επισκευή των κτιρίων του και να λάβει τα στοιχειώδη ακόμα μέτρα για τη συντήρησή του. Κι έτσι χρόνο με το χρόνο τα κτίρια ερειπώθηκαν και σε λίγο καιρό το τεράστιο κτιριακό συγκρότημα των κελιών και το κτίριο που στεγάζονταν οι φούρνοι και τα μαγειρειά κατέρρευσαν. Σ’ αυτή τη θλιβερή κατάσταση βρίσκονταν το Μοναστήρι έως το 1930 οπότε όλα τα μοναστηριακά κτήματα περιήλθαν στον Ο.Δ.Ε.Π., ο οποίος τα διαχειρίζεται.

Αυτή την περίοδο της μετάβασης της μοναστηριακής περιουσίας στον ΟΔΕΠ οι Ζιτσαίοι δεν την είδαν με καλό μάτι γι’ αυτό το έτος 1931 απέστειλαν την παρακάτω επιστολή , η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ στις 1/7/1931.

Η εφημερίδα ΕΣΤΙΑ αναδημοσιεύει τακτικά θέματα που απασχόλησαν κατά καιρούς διάφορες πληθυσμιακές ομάδες ή φορείς. Έτσι και στο φύλλο της 1^ης Ιουλίου 2011 αναδημοσίευσε άρθρο της που είχε δημοσιευτεί από την ίδια εφημερίδα την 1^η Ιουλίου 1931 και αφορούσε τη διάλυση της Μονής του Προφήτη Ηλία, το οποίο και παραθέτουμε παρακάτω:

“ΔΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΙΝ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΖΙΤΣΗΣ”

Επιτροπή κατοίκων της Ζίτσης της Ηπείρου διαμαρτύρεται δια τηλεγραφήματος της δια την διάλυσιν της Ιστορικής Μονής του Προφήτου Ηλίου, εκ της οποίας εγαλουχήθησαν μεγάλοι ιεράρχαι και η οποία υπήρξεν, επί Τουρκοκρατίας, κέντρον εκπαιδευτικόν της Ηπείρου.
Η Κοινότης Ζίτσης ζητεί να της παραδοθή η Μονή δια να την διατηρήση αυτή ως εθνικόν κειμήλιον." (ΕΣΤΙΑ 1-7-1931)

Η ΛΟΥΤΣΑ ΤΗΣ ΖΙΤΣΑΣ

Μερικές φωτογραφίες από τη "Λούτσα" (αρχείο ΝτίνουΚοσμά), σήμερα τη θέση της πήραν η αυλή του Γυμνασίου -Λυκείου και το πάρκο της Εθνικής Αντίστασης.

Όλοι όσοι βρίσκονται στη μέση ηλικία θυμούνται τη Λούτσα Ήταν η μεγαλύτερη και βαθύτερη της ευρύτερης περιοχής. Εκεί έπιναν νερό εκατοντάδες χοντρά ζώα του χωριού (βόδια, αγελάδες, γομάρια, άλογα, μουλάρια) και κοπάδια με χιλιάδες πρόβατα κατά τους καλοκαιρινούς ιδιαίτερα μήνες . Εκεί ετοιμάζονταν η γυαλόπετρα στους ταγαραίους για να ραντιστούν τα γειτονικά στη Λούτσα αμπέλια. Εκεί σε κάποιες πλάκες χτυπούσαν οι γυναίκες τις κουρελούδες με τον κόπανο για να τις καθαρίσουν από τις λάσπες Από εκεί έπαιρναν νερό με βουτσέλες οι μερακλούδες νοικοκυρές που διατηρούσαν τενεκέδες ή γλάστρες με λουλούδια για να ποτίσουν το καλοκαίρι. Εκεί τέλος μουσκεύανε τα χερόβολα της βριζάλας για να δέσουν τα δεμάτια στο θέρο.

Το μέρος ήταν στη Β.Α άκρη του χωριού με την περισσότερη κίνηση σ’ όλες τις ώρες του μερόνυχτου. Το χειμώνα είχε μπόλικο και σχετικά καθαρό νερό. Όσο προχωρούσε όμως ο καιρός προς το καλοκαίρι από τη χρήση και την εξάτμιση το νερό λιγόστευε και γινόταν ακάθαρτο. Ήταν και χρονιές ξηρασίας που η Λούτσα ξηραίνονταν. Αυτό συνέβαινε σπάνια μια φορά στα 15-20 χρόνια.

Μια απ’ αυτές τις περιπτώσεις ήταν μουχτάρης στο χωριό ο Γιάννης Βαλκάνος. Προκομμένος άνθρωπος με περιουσία μεγάλο κοπάδι γιδοπρόβατα , αμπελοχώραφα και κοπέλια που τον βοηθούσαν στις δουλειές του. Τη χρονιά αυτή ξεράθηκε η Λούτσα. Η λάσπη που μαγεύτηκε στον πάτο και στα πλευρά της κωνικής ( με την κορυφή προς τα κάτω) λεκάνης της Λούτσας έπρεπε να καθαριστεί. Ήταν ένα ανακάτωμα από κοπριές των ζώων και όσες άλλες ακαθαρσίες επί πολλά χρόνια κατακάθισαν που εκτός του ότι βρώμιζαν το νερό και μίκραιναν τον όγκο της χωρητικότητάς της.

Βάζει λοιπόν ο μουχτάρης τον τελάλη να φωνάξει για να μαζευτούν την άλλη μέρα όλοι οι χωριανοί με καρότσια, τσάπες και φτυάρια να καθαρίσουν τη λούτσα που όλοι την χρησιμοποιούσαν για τις ανάγκες τους. Πηγαίνει πρωί πρωί και περιμένει τους χωριανούς για το καθάρισμα. Παρουσιάστηκαν 5-10, οι πιο ευσυνείδητοι , οι άλλοι αδιαφόρησαν. Η δουλειά με τόσους λίγους δεν μπορούσε να γίνει. Γυρίζει στο χωριό και ξαναβάζει τον ντελάλη να φωνάξει ότι όσοι πάνε στο καθάρισμα της Λούτσας θα πληρωθούν. Πολύ πρωί την άλλη μέρα παρουσιάζονται εκατοντάδες χωριανοί με τα απαιτούμενα εργαλεία για το καθάρισμα της Λούτσας. Στον καθένα που έπιανε δουλειά έδινε από ένα ντεσκερέ που έγραφε: «Για το καθάρισμα της Λούτσας μας» και την υπογραφή του από κάτω. Αυτό υποτίθεται θα ήταν η απόδειξη για τον καθένα ότι δούλεψε στη Λούτσα και θα πληρωθεί. Όλοι δούλεψαν με ζήλο και κατά το απογευματάκι μόλις είδε ο μπάρμπα- Γιάννης ότι η δουλειά τελείωνε, φεύγει από τη Λούτσα και γυρίζει και κλείνεται στο σπίτι του. Όταν τελείωσαν οι χωριανοί που δούλεψαν, με τα φτυάρια και τις τσάπες στην πλάτη έρχονται στο σπίτι και ζητάνε να τους πληρώσει το μεροκάματο. Φωνάζανε , αλλά αυτός δεν έβγαινε , ώσπου στο τέλος τον απειλούσαν ότι θα τον καταγγείλουν στον κατή γιατί τους γέλασε. Αφού τους άφησε για λίγη ώρα να φωνάζουν και αφού είχαν ποια συγκεντρωθεί όλοι που απαιτούσαν πληρωμή, βγαίνει στην εξώπορτα και ρωτάει. Έχετε τους ντεσκερέδες όλοι; Ναι, του απάντησαν. Διαβάστε τι γράφω στα χαρτιά. Διαβάζουν «Για το καθάρισμα της Λούτσας ΜΑΣ».

Που σας είχα στ’ αμπέλι μου, στα χωράφια μου δουλέψαταν και θέλετε να σας πληρώσω; Δεν πάμε όλοι και ποτίζουμε τα ζωντανά μας στη Λούτσα; Πηγαίνετε στον κατή, δείξτε του τα χαρτιά που σας έδωσα κι αν γράφουν ότι σας χρωστάω γρόσια, γιατί δουλέψατε σε δικές μου δουλειές, να σας πληρώσω. Έσκυψαν τα κεφάλια κι έφυγαν ντροπιασμένοι γιατί κατάλαβαν ότι ο Μουχτάρης ότι έκανε το έκανε φροντίζοντας για τα ζωντανά τους και το συμφέρον τους.

(Αναδημοσίευση περιοδικό Η Ζίτσα τεύχος 5^ο)

ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΠΟΥ ΒΑΔΙΣΕ Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ

Η κορυφαία εκπομπή τουBBC που αφορά τουριστικούς προορισμούς σε όλο τον κόσμο και την παρουσιάζει η Ioanna Lumley(πρωταγωνίστρια σε τανίες του Τζέημς Μποντ) με μέση τηλεθέαση 10 εκατομμύρια τηλεθεατές. Ο λόγος που επιλέχτηκε η Ζίτσα ήταν η επίσκεψη του Λόρδου Βύρωνα στις 12 και 13 Οκτωβρίου 1809. Μπορείτε να δείτε τοσχετικό VIDEOπατώντας ΕΔΩ

Η ΖΙΤΣΑ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ

Η Ζίτσα του 19ου αιώνα- Γένεση και εξέλιξη του εκπαιδευτικού φαινομένου

Εξαιρετικό βιβλίο, πρόκειται για την εργασία του Θ.Δ. Κοσμά και κυκλοφορεί σε μια καλαίσθητη έκδοση 630 σελίδων. Ο. Θεόδωρος Κοσμάς είναι Ζιτσιώτης στην καταγωγή και γεννήθηκε το 1957. Τελείωσε τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και από το 1982 υπηρετεί ως φιλόλογος στη Β/θμια εκπαίδευση. Τελείωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές και ολοκλήρωσε πρόσφατα και τη διδακτορική του διατριβή. Το ενδιαφέρον του για τη νεότερη ιστορία και η αγάπη του για το χωριό του, τον έκαναν να ασχοληθεί συστηματικά με την τοπική ιστορία της Ζίτσας. Καρπός αυτής της μακρόχρονης, συστηματικής και επίπονης επιστημονικής έρευνας του Θ. Κοσμά είναι το βιβλίο που σας παρουσιάζω. Μέσα από τις σελίδες του αναδύεται η Ζίτσα του περασμένου αιώνα. Η Ζίτσα απετέλεσε έναν αξιόλογο περιφερειακό εκπαιδευτικό θύλακα που τα αποτελέσματά του υπερέβησαν της τοπικής κοινωνίας με πολλαπλά ενεργητική επίδραση στην ευρύτερη περιοχή των Κουρέντων και γενικότερα στη μητροπολιτική επαρχία Ιωαννίνων (Θ.Κοσμάς Η Ζίτσα του 19ου αιώνα-Γένεση και εξέλιξη του εκπ/κού φαινομένου, σελ. 503)
Ας θυμηθούμε ότι είναι εποχή οθωμανικής κυριαρχίας και η περίπτωση ωστόσο της Ζίτσας είναι ιδιάζουσα με τα σχολεία που λειτουργούν- (Γιάννενα και χωριά του Ζαγορίου έχουν να επιδείξουν κάτι παρόμοιο).
Το βιβλίο του Θ. Κ είναι ένα χρήσιμο, κατατοπιστικό αλλά και γοητευτικό. Περιλαμβάνει πλήθος σημειώσεων, υλικό πολλές φορές δυσεύρετο , συνθέτει τις επιμέρους πληροφορίες για να σκιαγραφήσει αδρά ένα πορτρέτο της Ζίτσας από το εκπαιδευτικό μοντέλο μέχρι την παρουσίαση εικόνων της Ζιτσιώτικης κοινωνίας ευεργετών-εκπαιδευτικών .
Η απουσία του τουρκικού στοιχείου και η διατήρηση του καθεστώτος του ελευθεροχωρίου αφήνει περιθώρια πνευματικής ανάπτυξης, η ύπαρξη εκπαιδευτικής δραστηριότητας συνεπικουρείται από κληροδοτήματα και δωρεές ευεργετών. Για όλον αυτό τον πλούτο που μας χαρίζει «Η Ζίτσα του 19ου αιώνα- Γένεση και εξέλιξη του εκπαιδευτικού φαινομένου» του Θ. Κοσμά είναι ασφαλώς ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους μας: στους απλούς αναγνώστες και φίλους του χωριού αλλά και στους επιστήμονες ερευνητές και μελετητές. Ο καθένας μπορεί να το χαρεί με το δικό του τρόπο. Γι’ αυτούς τους λόγους πρέπει να ενισχυθεί η προσπάθεια του Θ.Κ ηθικά και υλικά και να ενθαρρυνθούν κι άλλοι να τον μιμηθούν.
Υπάρχει ωστόσο και κάτι ακόμα πολύ πιο σημαντικό, δείχνει ότι η αγάπη για τον τόπο μας γίνεται βαθύτερη, στερεότερη αλλά και αποτελεσματικότερη, όταν στηρίζεται στο μεράκι, στη δουλειά και στη γνώση, στο ενδιαφέρον και στην έρευνα για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας.
Το βιβλίο του Θ.Κ ελπίζομε πως θα πάρει τη θέση του σε κάθε Ζιτσιώτικη και Ηπειρώτικη βιβλιοθήκη και μπορεί όποιος επιθυμεί να το προμηθευτεί να επικοινωνήσει με το συγγραφέα στη διεύθυνση

ΚΟΣΜΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ

ΚΑΠΕΤΑΝ ΒΕΪΚΟΥ 4

454 45 ΙΩΑΝΝΙΝΑ

τηλ. 26510 21143

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ ΖΙΤΣΑΣ

Ανοιχτή η μόνιμη έκθεση χαρακτικής στη Ζίτσα
Ανοιχτή για το κοινό είναι η μόνιμη έκθεση που λειτουργεί στη Ζίτσα στη Δημοτική Πινακοθήκη Χαρακτικής. Το σύνολο των αξιόλογων έργων που εκτίθενται, αποτελεί συλλογή του αείμνηστου Ζιτσιώτη ζωγράφου Κώστα Μαλάμου του οποίου διακαής πόθος ήταν, η δωρεά της συλλογής αυτής στον τόπο καταγωγής του, για την ίδρυση Πινακοθήκης. Τα έργα, είναι δημιουργήματα σπουδαίων Ελλήνων χαρακτών και ζωγράφων όπως: Δαγκλής, Οικονομόπουλος, Γαλάνης, Κογεβίνας, Κεφαλληνός, Τάσσος, Βάσω Κατράκη, Τσαρούχης, Μόραλης, καθώς και πολλών άλλων ακόμη, και χρονολογούνται από τον 19αιώνα έως σήμερα. Το θερινό πρόγραμμα λειτουργίας είναι
Τετάρτη έως Κυριακή: 11:00 π.μ. – 13:00 μ.μ. και 18:30 μ.μ. - 20:30μ.μ. ενώ την Τρίτη:
18:30 μ.μ. - 20:30μ.μ.
Χειμερινές Ώρες λειτουργίας: Πέμπτη – Παρασκευή: 9:00 π.μ. - 13:00 μ.μ., Τετάρτη – Σάββατο- Κυριακή 11:00 π.μ. – 15:00 μ.μ..
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 26580-22810 και e-mail: pinakothikizitsas@hotmail.com

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα ΕΔΩ καθώς και ΕΔΩ